Sau khi Tôn Thiếu An phá sản, một năm đã trôi qua mà anh vẫn chưa thể thoát ra khỏi cảnh khốn cùng.

Tự nhiên đã lần lượt thay đổi bốn mùa. Bây giờ lại bước vào mùa thu vàng óng.

Núi rừng xung quanh thôn Song Thủy đâu đâu cũng là những ruộng đồng lúa má chín rộ; người ta không kìm được niềm vui thu hoạch, cất lên tiếng hát tươi sáng rộn ràng của “tín thiên du”. Trong sân các nhà, trên nền đất, tiếng giã lúa vang rền từ sáng đến tối. Có những nhà thèm ăn đến mức như đang ăn Tết vậy. Rán bánh dầu, làm đậu phụ, hấp bánh kê vàng, ăn đến mức miệng bóng nhẫy thơm lừng. Như Điền Phúc Cao – phó đội trưởng đội cũ, quanh năm thiếu thốn thức ăn ngon – bây giờ ngồi xổm trong nhà xí mà vẫn bận rộn nhét táo vào miệng.

Ăn! Đây là mùa của ăn uống no nê – và toàn là đồ mới! Thôn Song Thủy trong mùa này là một cảnh tượng yên bình. Người no bụng thì tính khí cũng trở nên tốt hơn. Gặp nhau là ai nấy đều tươi cười hỏi thăm vụ mùa của nhau. Một số chị em thích khoe khoang còn bưng đồ mới gặt được, vừa rao vừa đem tặng hàng xóm láng giềng, khoe mẽ rằng nhà mình sống sung túc đến thế nào. Cả làng chìm trong bầu không khí phồn thịnh rộn ràng, đầy niềm vui.

Chỉ có hai vợ chồng Thiếu An vẫn mang vẻ mặt u sầu. Nói về thu hoạch ruộng đồng, họ không thua kém nhà nào trong làng, Thiếu An cắm cúi lao động suốt một năm, thu được lúa gạo đầy đủ khắp các rìa ruộng. Anh vốn là người làm nông giỏi nhất làng, chỉ cần bỏ công sức ra cày cấy, thì chẳng ai nghi ngờ anh có thể thu hoạch nhiều hơn người khác.

Thế nhưng, đối với anh, thu hoạch này cũng không thể cởi bỏ chiếc mũ buồn bã trên đầu. Ngay cả khi bán cả rơm rạ cũng không đủ trả được một góc nhỏ trong món nợ khổng lồ. Mười ngàn đồng vay vẫn còn ghi sổ ở hợp tác xã tín dụng, mà lãi thì ngày càng tăng, tiền của bà con trong làng cũng vẫn còn nợ. Làm nông mà một khi đã mất nguồn thu, thì phải nắm chắc từng đồng từng xu trong tay mới sống nổi! Lấy gì ra tiền đây? Nếu bán được cả đất cục thì đã có khối!

Người ta vẫn nói: “Người nghèo thì hơi cũng yếu”. Suốt một năm nay, tinh thần của Tôn Thiếu An rất tệ. Anh chán nản đến cùng cực. Đúng vậy, anh không phải là kiểu nhân vật anh hùng trong phim ảnh, càng khó khăn thì càng hào sảng, nói chuyện thì cao giọng tám phần, lại có nhạc nền hùng tráng làm hậu thuẫn. Anh cũng không phải kiểu “cách mạng gia” theo quan niệm thường thấy, lấy “tinh thần cách mạng” để tự cổ vũ mình trong lúc gian nan. Anh chỉ là một nông dân bình thường ở thôn Song Thủy; đến nay vẫn chưa phải là đảng viên. Tính đến hiện tại, điều anh làm được, ngoài việc cải thiện phần nào cuộc sống khó khăn của bản thân, là muốn giúp đỡ những hộ nghèo hơn trong làng – ít nhất để họ mua được phân bón trồng trọt. Nói công bằng, ở thôn Song Thủy này, “tầm nhìn” như thế của anh đã là cao rồi. Mà chúng ta đều thấy rõ, đừng nói người dân bình thường trong làng, ngay cả như Điền Phúc Đường – bí thư chi bộ Đảng – thì hiện giờ đã mang lại lợi ích công cộng gì cho thôn Song Thủy? Giờ đây, đồng chí Phúc Đường đã tự mình chứng thực rõ ràng với chúng ta rằng: những lời ông ta từng rao giảng trong phong trào “học tập Đại Trại” như “vì bà con lo phúc lợi” chỉ là những lời lừa bịp mà thôi. Dĩ nhiên, bây giờ đồng chí Phúc Đường sức khỏe yếu, lại gặp cú sốc trong chuyện hôn nhân của con cái, chúng ta xuất phát từ thiện ý, cũng tạm thời không truy cứu thái độ lạnh nhạt của ông ta với lợi ích cộng đồng của làng.

Việc Tôn Thiếu An giúp đỡ những hộ khó khăn trong làng không phải là để làm lãnh đạo gì cả. Anh chỉ xuất phát từ thiện tâm và lòng cảm thông, đồng thời cũng mong nhân cơ hội đó phát triển lại sự nghiệp của mình.

Nhưng giờ đây cả hai nguyện vọng ấy đều tan vỡ. Một năm qua tinh thần sa sút của anh, ngoài món nợ nặng nề và bất lực trước việc vực dậy lần nữa, thì áp lực dư luận xung quanh cũng là một nguyên nhân quan trọng. Những lời giễu cợt, châm chọc của Điền Phúc Đường và những người như ông ta là chuyện đương nhiên. Điều làm anh đau khổ hơn chính là, ngay cả những dân làng từng tin tưởng anh cũng bắt đầu nhìn anh bằng ánh mắt nghi ngờ; họ không còn tôn trọng anh như trước. Thậm chí như người chú hai của anh, còn dám buông lời hỗn hào với anh, làm ra vẻ một trưởng bối thực thụ.

Chỉ có một người vẫn giữ nguyên cách nhìn với anh. Đó là Kim Tuấn Vũ – đội trưởng đội hai trước đây. Đôi khi hai người gặp nhau trên núi, Tuấn Vũ vẫn luôn động viên anh. Tuấn Vũ mãi mãi là một người khôn ngoan và cứng rắn; dù nhà mình liên tiếp gặp tai họa, anh vẫn giữ được cái quyền trào phúng và công kích người khác trong làng. Dù chỉ là nông dân, nhưng anh giống như người có học, cũng có một sự giao cảm tinh thần, và trong thôn Song Thủy, người mà Tôn Thiếu An có thể giao cảm tinh thần chính là Kim Tuấn Vũ. Chỉ khi trò chuyện với Tuấn Vũ, tâm trạng của Thiếu An mới khá hơn đôi chút.

Thế nhưng, những lời động viên của Tuấn Vũ rốt cuộc cũng chẳng giải quyết được vấn đề gì. Có rận trên đầu mình thì mình phải bắt lấy. Sau chút nhẹ lòng ngắn ngủi lại là vô vàn phiền muộn nối tiếp… Điều khiến Tôn Thiếu An đau lòng hơn cả là, vợ anh cũng cùng anh chịu đủ khổ sở. Người anh yêu, từ lúc lấy anh đến giờ, chưa được hưởng vài ngày yên vui. Dù những năm trước có phần đỏ lửa, thì về thể xác, cô ấy lại càng mệt mỏi hơn. Còn bây giờ, cô ấy vẫn mệt mỏi thể xác, nhưng tinh thần lại càng đau đớn; còn phải lo lắng cho tâm trạng của anh, phải an ủi và khuyên nhủ anh. Anh, Tôn Thiếu An, hiện giờ sống như cái dạng gì đây! Không mang lại hạnh phúc cho gia đình, mà còn kéo họ vào thảm cảnh, lại còn để họ phải nói lời an ủi mình!

Tuy vậy, chỉ có trong vòng tay của vợ, anh mới cảm nhận được chút hơi ấm và tĩnh lặng trong nỗi khổ tâm của mình. Sau một ngày mệt mỏi và đau đớn, anh thường như đứa trẻ bị ấm ức, buổi tối tắt đèn là vùi mặt vào ngực vợ, đón nhận sự vuốt ve ân cần và an ủi của cô. Hai bầu ngực rắn chắc của cô thường thấm đẫm nước mắt anh.

Người đàn ông nhiều cảm xúc, trong những lúc thế này, sự trải nghiệm với phụ nữ là rất phức tạp; trong đó chứa đựng nhiều tình cảm của người vợ, người mẹ, người chị và em gái. Vòng tay ấm áp của người phụ nữ, đối với đàn ông, mãi mãi như bến cảng với con thuyền lênh đênh, như tã bọc với đứa trẻ sơ sinh. Vòng tay ấy rộng lớn và sâu sắc như mặt đất, xoa dịu tâm hồn tổn thương của người đàn ông, mang đến cho anh sự ấm áp, niềm vui và sức mạnh để tiếp tục dấn thân vào giông bão!

Những điều mà Tôn Thiếu An cảm nhận trong vòng tay của Tú Liên còn nhiều hơn thế, anh không thể nào nói rõ được sự quan tâm săn sóc của cô có ý nghĩa quan trọng đến mức nào. Anh không chỉ hòa hợp với cô về mặt thể xác, mà còn là sự hòa hợp cả về sinh mệnh và linh hồn. Đây là tình yêu vĩ đại được hun đúc từ lao động và gian khổ chung. Tình yêu của họ khác hẳn tình yêu giữa Tôn Thiếu Bình và Điền Tiểu Hà, lại càng khác với tình yêu hiện tại giữa Điền Nhuận Diệp và Lý Hướng Tiền, dĩ nhiên cũng không giống với tình yêu giữa Điền Nhuận Sinh và Hà Hồng Mai. Tình yêu giữa Tôn Thiếu An và Hạ Tú Liên chẳng có sóng to gió lớn gì, mà là từ những giọt mồ hôi và tâm huyết gom lại từng chút, từng chút, để thành một biển tình sâu thẳm… Khi chúng ta với tâm tình nghiêm cẩn như thế để nói về tình yêu đẹp đẽ của Thiếu An và Tú Liên trong nỗi khổ, thì thật khó xử mà phải tuyên bố: vì hai người sinh hoạt vợ chồng quá thường xuyên khiến vòng tránh thai của Tú Liên gặp sự cố, dẫn đến việc cô ấy mang thai.

Ôi! Đứa bé này đến thật chẳng đúng lúc – mà cuộc sống thường hay đùa dai như vậy đấy. “Bỏ đứa bé đi thôi!” Thiếu An đau khổ mà dịu dàng nói với vợ. “Nhà mình bây giờ bết bát thế này, nghèo đến mức người cũng chẳng ngẩng đầu lên nổi, còn đâu tâm trí nuôi thêm một đứa? Huống hồ, mình cũng không có chỉ tiêu sinh đứa thứ hai! Đứa bé sinh ra, đến cả hộ khẩu cũng không đăng ký được, Nhà nước không thừa nhận, sau này phải làm sao?”

“Không! Em nhất định phải giữ đứa bé này! Em đã mong có con gái từ lâu rồi. Dù khổ dù cực, em cũng không sợ. Con sinh ra, anh không cần lo, em một mình nuôi, anh yên tâm…

“Anh là đồ nhẫn tâm! Sao lại không cần cốt nhục của mình? Bỏ đi? Vậy anh giết em trước đã! Nhà nước không cho đăng ký hộ khẩu thì không cần con? Dù sao thì con cũng là người Trung Quốc, chẳng lẽ họ đuổi nó sang Đài Loan chắc!”

“Đài Loan cũng là Trung Quốc mà…” Thiếu An cười gượng, định sửa lời vợ.

Tôn Thiếu An không cưỡng lại được sự cố chấp của Tú Liên, đành phải chấp nhận thực tế này – điều đó có nghĩa là sang năm, nhà anh sẽ thành một gia đình bốn người! Đã khi Tú Liên muốn giữ đứa bé, thì Thiếu An cũng giống như cô, mong đó sẽ là một bé gái, người ta thường nói, một trai một gái là thần tiên sống! Thậm chí, hai người đã đặt sẵn tên gọi ở nhà cho “con gái tương lai” – là Yến Tử. Hổ Tử, Yến Tử, tên anh em nghe cũng hay thật! Sau khi vợ mang thai, trên thực tế là Thiếu An càng thêm lo âu. Thêm một người là thêm một miệng ăn. Dĩ nhiên, anh vẫn có lòng tin sẽ nuôi được con khôn lớn. Nhưng với tư cách là một người cha, trách nhiệm của anh không chỉ là cho con no bụng; anh còn phải làm điều gì đó để bọn trẻ cảm nhận được rằng người bảo vệ sự trưởng thành của chúng là một người mạnh mẽ, để chúng tự hào về người cha của mình! Anh tuyệt đối không thể để chúng lớn lên trong cảnh thấy bố mẹ suốt ngày lo âu buồn khổ như mình thuở nhỏ. Anh muốn Hổ Tử và Yến Tử của anh, cả về thể chất, tinh thần và giáo dục, đều không phải chịu thiệt thòi hay tổn thương – đó là bài học rút ra bằng nước mắt từ chính cuộc đời đầy gian khổ của anh!

Mọi thứ đều phụ thuộc vào anh – phụ thuộc vào việc anh sẽ sống ra sao trong thế giới đầy hiểm nguy này.

Than ôi, cứ cái tình trạng tăm tối như hiện tại, thì con cái anh vẫn phải chịu theo cái vận đen này! Anh đã cảm nhận được rằng, Hổ Tử – sắp vào tiểu học – trong năm nay khi thấy bố mẹ buồn bã, cũng đã biết đau lòng vì họ. Đúng vậy, lúc anh bằng tuổi con, anh đã hiểu bao nhiêu chuyện; cuộc sống bi kịch của gia đình khi đó, anh đều thấy rõ mồn một.

Tôn Thiếu An đau khổ vô cùng! Lo lắng vô cùng! Anh là người có chút học thức, thường suy nghĩ sâu xa hơn người nông dân bình thường. Chính vì thế, nỗi khổ của anh cũng tự nhiên sâu sắc hơn… Sau khi phần lớn vụ mùa được thu hoạch xong, thỉnh thoảng Thiếu An cũng đến chợ ở Thạch Ca Tiết. Anh vừa để đổi không khí, cũng để mang vài củ khoai và bí đỏ nhà trồng được ra bán trên con đường đất bụi mù kia, đổi lấy vài đồng lẻ mua mắm muối dầu dấm cho sinh hoạt hằng ngày. Nợ thì vẫn là nợ, nhưng mỗi ngày vẫn phải sống tiếp…

Chiều hôm đó, anh xách chai dầu hỏa, rầu rĩ thất thểu đi từ Thạch Cát Tiết về. Khi còn chưa đến thôn Quán Tử, một chiếc xe tải lớn từ hướng trấn Mễ Gia chạy tới, bỗng dừng ngay bên cạnh anh. Từ cabin xe lập tức nhảy xuống một người, tươi cười đưa tay ra bắt.

Thiếu An lập tức nhận ra đó là Hồ Vĩnh Hợp — người anh quen trong cuộc họp “khoe giàu” ở huyện Nguyên Tây năm 1981.

Anh vội vàng chuyển chai dầu từ tay phải sang tay trái, bắt tay với Vĩnh Hợp. Hồ Vĩnh Hợp từ lâu đã nổi tiếng khắp huyện là “doanh nhân nông dân”. Tuy anh và hắn không giao du nhiều, nhưng cũng đã coi như bạn bè. Khi anh bắt đầu bán gạch, chính Vĩnh Hợp đã khai sáng cho anh về chuyện buôn bán. Anh không chỉ biết ơn mà còn rất khâm phục người tài ba đến từ hương Liễu Xoa này.

“Tôi đi ngang qua làng anh, thấy lò gạch của anh không còn khói nữa. Sao vậy? Anh lại làm vụ kinh doanh lớn nào rồi à?” Hồ Vĩnh Hợp cười hỏi.

“Haizz…” Tôn Thiếu An thở dài có phần hổ thẹn, “còn kinh doanh lớn gì nữa! Cái lò gạch nhỏ ấy cũng sập mất rồi!”

“Sao cơ?” Hồ Vĩnh Hợp ngạc nhiên ra mặt.

Tôn Thiếu An vừa thở dài vừa đơn giản kể lại tai họa mình gặp phải. Hồ Vĩnh Hợp nghe xong, bĩu môi nói: “Thế mà cũng gọi là chuyện! Cậu này, đến giờ còn chưa mở mắt ra. Tôi cứ tưởng cậu có bản lĩnh lắm chứ! Nói đi, vướng ở đâu?” Hắn hỏi toạc móng heo, giọng to mồm cộc cằn.

“Còn phải hỏi nữa à! Chính là thiếu vốn đó!” Thiếu An nói với bạn mình. “Nếu làm lại từ đầu thì cần bao nhiêu?” Vĩnh Hợp dò xét.

Thiếu An nhận ra Vĩnh Hợp có vẻ định rộng tay giúp đỡ. Trong nghi ngờ, anh không khỏi phấn chấn, nói: “Chắc phải bốn ngàn tệ…”

“Tôi biết rồi. Tình hình như của cậu, vay vốn trong huyện đúng là rất khó!”

Nghe Hồ Vĩnh Hợp nói vậy, lòng Thiếu An lập tức lạnh đi một nửa. Nhưng Vĩnh Hợp lại tiếp lời: “Tuy nhiên, tôi có quen một người bạn ở huyện Nguyên Bắc. Trước đây tôi có chút làm ăn ở huyện ấy, không muốn xoay tiền vốn nên nhờ anh ta vay giùm ba ngàn tệ ở ngân hàng địa phương, anh ta đồng ý ngay. Khoản vay ấy đã được bàn sẵn với ngân hàng rồi, sau đó tôi không làm vụ đó nữa, chủ yếu vì lãi ít quá, không đáng… Thế này nhé! Tôi viết cho anh ta một lá thư, cậu cầm đến đó vay khoản tiền ấy. Cậu thấy thế nào?”

Tôn Thiếu An xúc động đến mức không biết làm sao cho phải. Anh lại một lần nữa nắm chặt tay Hồ Vĩnh Hợp, nói: “Ha ya, chẳng khác nào cứu mạng tôi một phen!”

“Cậu nói còn thiếu một ngàn nữa. Cái đó thì tự cậu nghĩ cách.”

“Không sao! Tôi sẽ xoay được.”

Hồ Vĩnh Hợp quay sang nói với tài xế trong cabin: “Lấy cái cặp da của tôi xuống đây!”

Người kia rõ ràng là tài xế được Vĩnh Hợp thuê, như một người hầu cung kính vội vàng lấy chiếc cặp da nhân tạo đen bóng, hai tay đưa cho Hồ Vĩnh Hợp.

Hồ Vĩnh Hợp bèn cúi người trên nắp sắt đầu xe, dùng nét chữ to như hạt óc chó viết một bức thư ngắn, câu cú lủng củng, miễn cưỡng đọc hiểu, rồi đưa cho Tôn Thiếu An, bảo anh mang đến huyện Nguyên Bắc tìm người bạn làm ăn của mình.

Tôn Thiếu An cảm kích cất kỹ bức thư ấy, cố nài kéo Hồ Vĩnh Hợp quay đầu xe về nhà mình ăn một bữa cơm. Nhưng Hồ Vĩnh Hợp nói còn phải đi gấp, lập tức chui vào cabin, mỉm cười vẫy tay như một vị cứu tinh, rồi ngồi trên xe phóng vút đi, mất dạng trong nháy mắt.

Tôn Thiếu An xách chai dầu, tay nắm chặt lá thư, vui sướng như một kẻ ngốc đứng cười một mình giữa đường lớn.

Anh thực sự không ngờ sẽ tình cờ gặp lại Hồ Vĩnh Hợp, và càng không ngờ lại nhận được sự giúp đỡ quý giá từ vị thần tài này. Anh cảm thấy, có lẽ cuộc đời mình sắp có một bước ngoặt lớn. Người xưa nói, trời không tuyệt đường sống của ai — bóng tối rồi cũng phải có hồi kết!

Tôn Thiếu An không khỏi bước chậm lại trên đường về. Việc như từ trên trời rơi xuống này khiến đầu óc anh lại hoạt động trở lại, cực kỳ sôi nổi.

Vừa đi, anh vừa suy nghĩ miên man, như một vận động viên bước vào đấu trường, tinh thần căng thẳng mà hưng phấn tột độ. Bởi bước ngoặt đến quá đột ngột, khiến đầu óc anh trở nên rối loạn, nhiều việc cụ thể cần làm không kịp nghĩ ra. Nhưng sự rối loạn ấy rõ ràng được xây dựng trên nền tảng lạc quan; anh bằng lòng làm một kẻ ngây ngô hạnh phúc một lúc!

Anh chẳng hay đã đi qua thôn Quán Tử.

Lẽ ra, ban đầu anh định đến thăm nhà chị gái xem tình hình ra sao — vào mùa thu hoạch bận rộn, lại thêm ông anh rể lêu lổng quanh năm không ở nhà, chắc chắn chị gái sẽ gặp không ít khó khăn cần anh và cha giúp đỡ. Thế mà bây giờ, anh quên khuấy mất chuyện ấy… đã đi tới đầu làng Song Thủy rồi.

Lúc này anh mới nhận ra mặt trời đã lặn. Trong ánh hoàng hôn, trên không trung làng mạc lơ lửng những làn khói bếp trắng xám.

Gió thu mát rượi mang theo hương thơm của ngũ cốc, phả thẳng vào mũi người ta. Ồ, chỉ cần tâm trạng tốt, sẽ cảm thấy hoàng hôn mùa thu đẹp đẽ biết bao! Thật mê người biết bao!

Tôn Thiếu An không kìm được hứng thú, rẽ từ đường lớn vào khu lò gạch hoang tàn của mình.

Một cơn xúc động bất chợt khiến anh không nhịn được, chắp tay sau lưng, ưỡn ngực lên, như một vị tướng quân tinh thần hăng hái đang thị sát chiến trường, đi tuần từng lò nung gạch một. Sau đó, anh lại vén tấm nhựa dầu lên, kiểm tra từng cỗ máy. Anh như nghe thấy tiếng máy ép gạch rầm rầm bên tai; trước mắt hiện lên ánh lửa rực rỡ và làn khói dày đặc như mây nấm… Tốt lắm, mọi thứ sẽ bắt đầu lại từ đầu; anh muốn lại một lần nữa gầm vang trong làng Song Thủy sau một năm bị đè nén.

Đến khi trời đã sẩm tối, anh mới xách chai dầu hỏa, khóe miệng thoáng một nụ cười, bước vào nhà.

Người vợ nhạy cảm nhận ra hôm nay tâm trạng anh khác hẳn thường ngày. Chưa kịp mở miệng hỏi nguyên do, anh đã kích động kể cho vợ nghe tình cảnh gặp Hồ Vĩnh Hợp trên đường. Tú Liên mừng rỡ, liền dọn mâm cơm trên giường xuống, quay lại bếp nấu riêng cho anh một bữa ngon lành.