Sau khi Điền Nhuận Sinh rời đi, Hà Hồng Mai dỗ dành con, rồi chính cô cũng nằm xuống, chìm trong một màn đêm cô quạnh.

Thường thì vào giờ này, cô còn tất bật trong ngoài làm việc. Nhưng hôm nay cô chẳng còn lòng dạ nào để làm những việc đó nữa. Cô cảm thấy tứ chi rã rời, toàn thân mềm nhũn; quan trọng hơn, lòng cô rối bời không yên!

Cô nằm trên chiếc giường đất nhỏ của mình, mặc cho nước mắt tuôn dài trên khuôn mặt không dứt. Hôm nay bất ngờ gặp lại bạn học cũ thời trung học, khiến thần kinh vốn đã tê dại của cô bị kích động, không kìm được lại một lần nữa hồi tưởng quá khứ — tất cả dường như đã rất xa xăm rồi...

Sau khi tốt nghiệp cấp ba, Hà Hồng Mai như bao học sinh nông thôn khác, quay trở lại làng. Trước khi tốt nghiệp, vì nghèo và vì sĩ diện, cô đã làm một chuyện dại dột ở cửa hàng bách hóa số 2 thành Tây nguyên — mấy chiếc khăn tay suýt nữa đã hủy hoại cuộc đời cô. May mà có Tôn Thiếu Bình giúp đỡ, nếu không lúc đó cô đã không còn mặt mũi gặp người, thậm chí có thể đã tìm đến cái chết. May thay mọi chuyện cuối cùng cũng âm thầm lắng xuống. Cô bảo toàn được danh dự, rời khỏi thành phố nguyên Tây như chạy trốn.

Về đến làng, cô mới dần lấy lại bình tĩnh. Cô ra sức khiến bản thân quên đi chuyện đáng xấu hổ đó. Không lâu sau, dưới sự giúp đỡ của cán bộ chuyên trách giáo dục ở công xã, cô dạy học trong làng. Cuộc sống dường như lại một lần nữa được ánh mặt trời chiếu rọi.

Trong thời gian ấy, cô vẫn duy trì thư từ đều đặn với Cố Dưỡng Dân ở thành phố. Họ viết thư cho nhau rất thường xuyên, mỗi tuần một bức. Trong thư, tình cảm của họ đã được công khai. Mỗi tuần cô đều mong ngóng bức thư ngọt ngào ấy, đắm chìm trong hạnh phúc vô biên. Cô dường như đã thực sự quên đi vụ trộm khăn tay đau đớn năm nào.

Không lâu sau, cô không kìm được niềm xúc động, kể chuyện tình giữa cô và Cố Dưỡng Dân cho cha mẹ nghe.

Tất nhiên, hai ông bà còn xúc động hơn cô. Kết thân với hậu duệ của ông Cố Kiến Lân lừng danh, đối với một gia đình nông dân có thành phần địa chủ như họ, quả là một niềm vinh hạnh. Nếu là thời xưa, lúc cha Hồng Mai còn khá giả, cuộc hôn nhân này cũng có thể gọi là môn đăng hộ đối. Nhưng giờ họ ra sao chứ! So với nhà họ Cố, bên kia trên trời, bên này dưới đất, cách biệt một trời một vực! Điều khiến hai ông bà mãn nguyện là, bao gian khổ nuôi con ăn học rốt cuộc cũng không uổng phí.

Vì chuyện này, gia đình bao năm tiêu điều u ám bỗng tràn đầy sinh khí. Trong mắt người thân, Hồng Mai trở thành vị cứu tinh của cả nhà.

Thế nhưng, số phận thường hay trêu ngươi người ta. Mùa xuân năm 1978, tai họa lại một lần nữa giáng xuống đầu Hà Hồng Mai.

Cô không hề hay biết rằng, “chuyện trộm khăn tay” đã bị phơi bày trước mặt người cô yêu. Kẻ truyền đi điều xấu hổ này chính là cha của cô gái tập tễnh, Hầu Sinh Tài. Vì ông Cố Kiến Lân là nhân vật nổi tiếng trong toàn huyện, chuyện hôn nhân của cháu trai ông đương nhiên khiến nhiều người quan tâm. Khi mối quan hệ giữa Dưỡng Dân và Hồng Mai lan truyền trong thành phố, chẳng bao lâu Hầu Sinh Tài đã biết rằng cháu dâu tương lai của ông Cố lại chính là cô nữ sinh từng ăn cắp khăn tay trong cửa hàng nhà ông ta. Tính thích xoi mói thị phi của tiểu dân khiến ông ta không thể chờ đợi mà lập tức mách với ông Cố. Cả nhà Hầu Sinh Tài sức khỏe không tốt, thường đến khám bệnh nhà ông Cố; ông ta nghĩ rằng, vạch trần cái “kính viễn vọng” này với ông Cố, sau này khi gia đình ông ta đi khám bệnh, ông ấy sẽ tận tâm hơn, biết đâu còn cho thêm vài bài thuốc tổ truyền nữa. Biết đâu có thể chữa khỏi cái chân tật nguyền của con gái Hầu Ngọc Anh!

Ông Cố Kiến Lân cả đời tu thân dưỡng tính, đề cao “Gia huấn của Chu Tử”, sao có thể để kẻ trộm cắp làm cháu dâu? Ông gọi Dưỡng Dân đến, nghiêm khắc quở trách một trận, bắt cháu trai lập tức đoạn tuyệt với cô gái tay chân không sạch sẽ kia!

Nghe chuyện này, Cố Dưỡng Dân như sét đánh giữa trời quang. Anh tuyệt đối không tin người con gái mình yêu có thể làm ra chuyện như vậy! Anh không cãi lại ông nội, nhưng cũng không đồng ý chia tay với Hồng Mai. Anh không còn là một đứa trẻ nữa; dù rất kính trọng ông, nhưng chuyện này sao có thể mù quáng nghe theo? Lúc ấy anh đang cắm đầu ôn thi chuẩn bị cho kỳ thi đại học mùa hè, nhưng lập tức quyết định gác lại tất cả, lên đường đến vùng quê tìm Hồng Mai...

Và tất cả những điều này, khi ấy Hà Hồng Mai vẫn còn trong bóng tối, vẫn đang đắm chìm trong hạnh phúc của mình.

Dấu hiệu đầu tiên của bất hạnh đã xuất hiện — suốt một tuần cô không nhận được thư của Dưỡng Dân.

Quá bất thường!

Đang lúc băn khoăn, thì Dưỡng Dân bất ngờ đến tận nhà cô. Lúc đó cô lại mừng rỡ đến ngây ngất — thì ra anh định đến ra mắt nhà cô, nên mới không viết thư!

Cố Dưỡng Dân vừa đến, cả nhà Hồng Mai mừng như bắt được vàng, lập tức náo nhiệt chuẩn bị cơm nước; tất bật lục tung tủ hòm, lôi ra tất cả những gì dành cho ngày lễ tết, chỉ hận không thể móc tim móc gan ra tiếp đãi chàng rể tương lai.

Nhưng Hồng Mai nhanh chóng nhận ra, Dưỡng Dân có vẻ khác lạ. Sao vậy? Có phải chê nhà cô nghèo không?

Than ôi, anh đáng lẽ nên sớm biết hoàn cảnh của em!

Sau khi ăn xong món bánh dầu và canh hầm mà cha mẹ Hồng Mai dày công chuẩn bị, Dưỡng Dân cùng Hồng Mai ra ngoài đi dạo ở vùng núi quanh làng. Trên đường đi, Hồng Mai phấn khởi kể đủ thứ, còn anh thì cúi đầu lắng nghe, hiếm khi lên tiếng. Khi ấy là tiết Thanh Minh, cỏ xuân xanh mướt, liễu biếc đào hồng, ánh mặt trời rực rỡ chiếu lên đôi bạn trẻ đang tản bộ giữa đồng hoang.

Dưới một gốc đào rực rỡ sắc hoa, họ dừng bước. Hồng Mai tay vin cành hoa, mắt chan chứa tình cảm nhìn người yêu dấu.

Nhưng Cố Dưỡng Dân vẫn nghiêm mặt, dùng chân cọ cọ mầm cỏ vừa nhú. Anh ngẩng đầu nhìn Hồng Mai, bất chợt nói: “Anh có chuyện muốn hỏi em!”

“Chuyện gì vậy?” Hồng Mai lập tức cảnh giác.

“Có phải lúc sắp tốt nghiệp, em đã lấy trộm khăn tay ở cửa hàng trong thành Tây không?” Cố Dưỡng Dân hỏi thẳng thừng. Anh tha thiết muốn biết sự thật!

Anh căng thẳng nhìn cô, rõ ràng hy vọng câu trả lời là không.

“Có...” cô bình tĩnh đáp.

“Không! Không! Tại sao? Tại sao chứ! Tại sao...” Cố Dưỡng Dân trợn mắt kinh hãi, tuyệt vọng gào lên. Anh đổ gục xuống đất bên cạnh cô, hai tay điên cuồng bới đất vàng, bật khóc.

Hồng Mai như người chết ngồi lặng tại chỗ. Cô không còn muốn giải thích gì về đầu đuôi chuyện đó với Cố Dưỡng Dân. Dù sao thì tất cả cũng đã kết thúc; cô cảm thấy đất trời quay cuồng trước mắt.

Một lúc sau, Cố Dưỡng Dân mặt lấm bùn, nước mắt chan đầy, lặng lẽ đứng dậy, quay người bước đi trong bi phẫn, im lặng rời theo con đường núi ngoằn ngoèo — đi mãi không quay lại. Giữa đồng hoang trống vắng, trong sự tĩnh mịch như chết ấy, chỉ còn một khúc tình ca bi thiết vang vọng khắp cao nguyên:

Ba mươi dặm cát vàng bay,
Bốn mươi dặm nước chảy dài,
Năm mươi dặm đường tìm em gái,
Dắt bò, hoa nở, dê tung tăng,
Khi ấy gặp rồi, nay lạc nhau..

Gà trống lông đỏ chân dài,
Không nhớ em, còn nhớ ai?
Bồ câu uống nước tan băng giá,
Ngày xưa vui, nay u hoài!

Chim sẻ rơi đầy trên cây xuyên tiêu,
Xưa có đôi, nay lẻ loi nhiều.
Gầu dây ngắn không múc được giếng,
Em bị bỏ rơi, ai sẽ nuôi chiều?

Đậu rắc dưới chân thành xưa cũ,
Em bị vứt bỏ, ai đón yêu?
Trời cao, ngỗng lạc kêu đơn lẻ,
Tình em sầu khổ ai hay điều?

Từ đó, cô chìm vào một cõi tăm tối. Tất cả quá khứ đều như giấc mộng. Cô không oán trách ai, chỉ trách chính mình. Chính tay cô đã hủy hoại tuổi thanh xuân của mình.

Mùa hè năm đó, cô nghe tin Cố Dưỡng Dân thi đỗ Học viện Y học tỉnh. Tin ấy không khiến cô vui, cũng không khiến cô buồn. Người ấy tốt xấu ra sao đã không còn liên quan gì đến cô; về tương lai rực rỡ của anh, cô đã sớm đoán được.

Mùa xuân năm sau, mấy con em cán bộ trong đội cũng tốt nghiệp cấp ba, quay về làng, vị trí giáo viên của cô tự nhiên bị chiếm mất. Cô không quá buồn vì điều này; số phận mờ mịt của cô cũng đã được định sẵn. Lúc này, một người họ hàng ngoài huyện giới thiệu cho cô một giáo viên tiểu học ở nông thôn địa phương. Cô không nói hai lời, liền đồng ý. Đeo theo một tay nải vải thô, cô một mình đến nơi xa lạ này, nhanh chóng kết hôn...

Cô rất hài lòng với cuộc hôn nhân của mình. Chồng cô là giáo viên được nhà nước cử đi, tính tình hiền lành, yêu thương và quan tâm cô. Bố mẹ chồng sống chung với em trai chồng, vợ chồng cô sống riêng một nhà, cuộc sống trôi qua cũng yên ổn. Hơn nữa, nơi này đã sang huyện khác, điều này khiến cô rất mãn nguyện — cô muốn rời xa nơi chốn của đau thương và tủi nhục.

Không lâu sau, cô mang thai. Xoa lên chiếc bụng ngày một lớn của mình, cô lại cảm nhận được hạnh phúc của cuộc đời; những bất hạnh ngày xưa dần trở nên xa xôi mờ nhạt.

Thế nhưng, tai họa lại một lần nữa giáng xuống từ trời. Đứa con vừa đầy tháng, chồng cô qua đời. Người chồng tội nghiệp tích cóp được ít tiền, định sửa sang lại cái sân, bèn thuê vài người đào vài hang đất, chuẩn bị xây cửa đá. Để tiết kiệm ít tiền, vào ngày nghỉ anh đích thân xuống làm, kết quả bị đống đất sụp xuống đè chết tại chỗ.

Người có số khổ, thường là họa vô đơn chí! Hồng Mai đã hoàn toàn tin rằng đây là sự trừng phạt của số phận. Số phận tàn nhẫn đến như vậy, chẳng lẽ là đang báo ứng chuyện cô từng trộm mấy chiếc khăn tay? Hay là đang báo ứng việc ông cô ngày xưa từng ức hiếp người nghèo trong xã hội cũ? Ôi ngọn lửa báo ứng khốc liệt kia, nếu đúng là như vậy, thì bao giờ người mới chịu tắt trên đầu kẻ có tội?

Sau khi chồng mất, cô hoàn toàn biến thành một con người khác. Cô không còn dám mơ tưởng gì đến sự ấm áp và hạnh phúc của nhân gian nữa. Mọi chuyện khác trên thế gian đối với cô không chỉ là xa vời, mà thậm chí như chẳng hề tồn tại. Cô tin rằng mình sinh ra là để chịu khổ cả đời, chịu tội cả đời. Niềm an ủi duy nhất giúp cô sống tiếp chính là sinh mệnh nhỏ bé trong vòng tay này — đứa con trai yêu quý của cô. Cô biết ơn ông Trời đã động lòng trắc ẩn, thấy được bất hạnh của cô, mà ban cho cô một tia sáng như vậy.

Vì đứa con, cô nhẫn đau tiếp tục cuộc sống. Ngày ngày trèo núi cày cấy, dù rét buốt hay nóng nực, đứa bé vẫn luôn được cô cõng trên lưng. Cha chồng và em trai của chồng cũng nghèo kiết xác, không giúp được gì, cô chỉ biết nghiến răng đơn độc chịu đựng...

Vài hôm nay, vùng dưới khe suối có mở hội chùa, cô nghĩ đến đó bán chút đồ ăn thức uống, mong gom được ít đồ thiết yếu cho con. Thế là, dưới sự giúp đỡ của cha chồng, cô mang một ít dụng cụ nấu nướng đơn giản tới bãi đất nơi diễn tuồng, bắt đầu bán bánh chẻo. Cô nằm mơ cũng không ngờ được rằng, chính tại nơi ấy lại gặp người bạn học cũ cùng lớp ngày xưa — Điền Nhuận Sinh...

Hà Hồng Mai nằm trên chiếc giường đất trong bóng tối, vừa rơi nước mắt, vừa xót xa hồi tưởng quá khứ. Cô thật hối hận đã đi bán bánh chẻo ở hội chùa dưới khe; nếu không, cô đã không gặp lại Điền Nhuận Sinh. Cô không muốn gặp lại những người bạn học ngày xưa ấy. Cô chỉ mong âm thầm kết thúc cuộc đời mình nơi đất khách quê người; vì hễ nhìn thấy người quen cũ, cô lại nhớ đến những chuyện đã qua — mà những chuyện ấy thật chẳng muốn nghĩ lại!

Hồng Mai lại nghĩ, Nhuận Sinh chỉ là tình cờ gặp, đi rồi thì thôi. Giờ đây Nhuận Sinh là một tài xế xe hơi đàng hoàng, còn cô thì nghèo khổ trắng tay, người ta làm sao để ý đến một người như cô? Huống hồ, hồi còn học, cô và Nhuận Sinh cũng đâu có qua lại gì nhiều.

Thế nhưng ngoài dự đoán của cô, ba ngày sau, Điền Nhuận Sinh lại lái xe đến tận nhà.

Hà Hồng Mai sững sờ kinh ngạc — thật khó tin đây là sự thật!

Người tốt bụng ấy chở cho cô mấy nghìn cân than đá, mang theo một can dầu ăn loại nhựa, còn mua cho con cô rất nhiều đồ ăn vặt và một chiếc ô tô đồ chơi.

Hồng Mai cảm động đến nỗi cứ lấy tạp dề lau nước mắt. Cô mời Nhuận Sinh ngồi lên giường đất ấm áp của mình, cẩn thận nấu cho anh mấy bát mì sợi thơm nức, còn đập hết mấy quả trứng gà dành cho con trai vào canh trộn.

Lúc Nhuận Sinh chuẩn bị đi, cô cứ nhét mấy đồng tiền bán bánh chẻo tích cóp được vào túi anh. Cô biết mười mấy đồng này chẳng thấm vào đâu so với những gì anh đã mang tới. Nhưng cô không thể nhận không quà của người ta như thế được!

Nhuận Sinh kiên quyết không lấy, cuối cùng vẫn để lại tiền. Anh nói: “Nếu tớ định lấy tiền của cậu, thì tớ đã chẳng đem mấy thứ này đến cho cậu rồi. Cậu sống khổ như vậy, tớ muốn giúp cậu một tay. Nếu có dịp, tớ vẫn sẽ đến nữa...” Hồng Mai tiễn người bạn học tốt bụng bằng đôi mắt đẫm lệ cảm kích.

Từ đó về sau, cách vài hôm Nhuận Sinh lại lái xe tới chân núi. Mỗi lần đến, anh đều mang theo chút gì đó cho cô và đứa nhỏ; thậm chí còn mua cả xì dầu và giấm từ thành phố mang đến.

Người ta nói, “cửa quả phụ nhiều thị phi”, chẳng bao lâu sau, trong làng bắt đầu lan truyền lời đồn rằng cô sắp tái giá. Mỗi lần xe của Nhuận Sinh vào làng, bọn trẻ lại hò hét: “Nhìn kìa, ông chồng sau của Hồng Mai đến rồi!”

Hà Hồng Mai lại một lần nữa rơi vào đau khổ. Làm người sao mà khổ thế này! Mấy người trong làng suốt ngày bàn ra tán vào, tôi giờ như thế này rồi, làm sao dám vọng tưởng lấy được một người tài xế chứ? Các người nói thế chẳng hại gì tôi, nhưng khiến bạn học của tôi sao còn dám tới nhà tôi nữa? Tôi khổ sở lắm mới gặp được một người tốt bụng, các người lẽ nào đến chút giúp đỡ này cũng không để tôi nhận sao?

Cô không thể để bạn học của mình rơi vào tình cảnh khó xử như vậy.

Khi Nhuận Sinh đến lần nữa, cô nói với anh: “Sau này cậu đừng đến nữa...”

“Tại sao vậy?” Nhuận Sinh hỏi.

“Trong làng người ta đồn bậy...”

“Cậu sợ à?”

“Tớ không sợ! Tớ đã thế này rồi, còn sợ gì nữa! Tớ sợ cậu chịu không nổi...”

“Chỉ cần cậu không sợ, thì tớ sợ gì chứ! Tớ chẳng quen ai trong làng này cả, họ muốn nói gì kệ họ! Chỉ cần cậu không để ý, tớ vẫn sẽ đến như thường!” Hồng Mai quay đầu đi, vừa lau nước mắt vừa nói: “Tớ khổ quen rồi, tớ không muốn liên lụy đến người khác...”

“Không sao!” Nhuận Sinh gầy yếu ưỡn ngực lên, lại như một người đàn ông thực thụ, khí thế mạnh mẽ.

Hồng Mai còn có thể nói gì nữa? Đối với một người đàn bà goá và đứa con côi, không gì quý giá bằng sự quan tâm của một người đàn ông... Nhưng nói đi cũng phải nói lại, cô có gì để đền đáp lại tấm lòng của người bạn học tốt bụng đây? Cô nghèo rớt mồng tơi, ngoài chuyện mỗi lần làm cho anh mấy bát mì sợi tự tay cô nhào nặn ra, thì chỉ có thể hai tay trắng tiễn người ta đi.

Sau đó, cô chợt nghĩ ra, có thể làm cho Nhuận Sinh một đôi giày vải. Tuy biết người ta không thiếu giày đi, nhưng đó là chút lòng thành của cô. Phụ nữ nông thôn cảm ơn người khác, thường là tự tay làm một đôi giày vải… Không cần nói cũng biết, trong làng tin đồn về chuyện “dài ngắn” giữa cô và Nhuận Sinh càng ngày càng nhiều. Điều này là không thể tránh khỏi. Những người sống nơi hẻo lánh nghèo khó, truyền miệng mấy chuyện như thế này từ lâu đã trở thành một loại giải trí văn hóa rồi.

Hôm đó, cha chồng cô đến nhà.

Sau mấy hơi thuốc lào, ông cụ ngập ngừng mở miệng nói: “Từ sau khi con trai cha mất, cha cứ nghĩ mãi chuyện này. Con còn trẻ, nếu có người nào thích hợp, thì cứ theo ý mình mà sống với người ta. Con muốn đi cũng được, đón người về cũng được, bên nhà cha không có ý kiến gì. Còn đứa nhỏ, chúng ta cũng không ép con để lại. Con cũng chẳng rời nổi nó. Hơn nữa, theo con, nó cũng không chịu khổ, chúng ta yên tâm…” Lời ông lão rất rộng rãi. Nhưng cô biết nói gì đây? Cô biết tìm đâu ra một người đàn ông?

Cô nói với cha chồng: “Chẳng có ai thích hợp cả…”

“Người ta bảo con với cái cậu lái xe ấy…” Cha chồng ấp úng nói.

“Đó là bạn học thời trung học của con, người ta đến là vì lòng tốt muốn giúp đỡ. Mấy lời đồn trong làng toàn là nói bậy cả!” Hồng Mai hơi bực tức trả lời cha chồng.

“Ồ, là vậy à…” Ông cụ bỏ đi. Nhưng có vẻ như ông vẫn không tin hoàn toàn lời con dâu nói.

Những lời đồn đại khiến Hồng Mai đau đầu và rối trí, nhưng ngược lại cũng như kích thích chút cảm xúc trong thế giới tinh thần vốn đã tê liệt của cô. Có lúc, cô cũng không kìm được mà nảy sinh vài suy nghĩ. Nhưng thường thì rất nhanh, cô lại lắc đầu, phủ định sạch trơn những ý nghĩ đó. Nói thực lòng, hồi cấp ba cô vốn chẳng để mắt đến Điền Nhuận Sinh, mà bây giờ, cô như thế này — đã từng có chồng, lại còn dắt theo một đứa nhỏ, thì Nhuận Sinh, một người lái ô tô, làm sao có thể để ý tới cô chứ? Đó đúng là mơ tưởng hão huyền!

Than ôi, thật ra ngay cả loại suy nghĩ đó cô cũng không nên có, nếu không thì lại có lỗi với Điền Nhuận Sinh — người bạn học trượng nghĩa và tốt bụng ấy rồi!