Khi "lễ nhóm lửa" ở lò gạch của Tôn Thiếu An làm náo động cả thôn Song Thủy, thì Điền Phúc Đường đang một mình nằm im lìm phơi nắng trên chiếc cối đá bỏ hoang ngoài tường sân nhà.

Tình trạng của ông ta trông thật khiến người ta chấn động.

Thân thể Phúc Đường hoàn toàn suy sụp. Ông gầy như một que củi khô, quần áo trước kia vừa vặn nay trở nên rộng thùng thình như áo bào. Không chỉ da mặt tái nhợt, mà còn phủ một lớp u ám; râu ria lâu ngày không cạo mọc lởm chởm bao quanh khuôn mặt. Trên mặt đất bên cạnh cối đá, là một bãi đờm dơ bẩn.

Ông nửa nhắm mắt, co người nằm trên chiếc cối đá đã bỏ từ nhiều năm trước, không nhúc nhích chút nào. Nếu không phải lồng ngực lép kẹp kia vẫn còn phập phồng thì người ta đã tưởng ông không còn sống nữa.

Ánh nắng mùa hè hừng hực chiếu rọi khắp mặt đất. Vào những ngày như thế này, người ta chỉ mong được trốn vào chỗ râm mát, vậy mà Điền Phúc Đường lại cố tình nằm phơi nắng ở đây. Chỉ có ánh nắng gay gắt và mặt đá nóng rực của cối xay này mới có thể mang lại chút an ủi cho thân thể gầy gò lạnh ngắt của ông. Ông biết ơn ánh nắng mùa hè đã mang đến cho mình chút hơi ấm.

Thế nhưng, ông chẳng có cái phúc được yên ổn nhắm mắt dưỡng thần lâu dài trên cối đá này. Chỉ trong chốc lát, cơn ho dữ dội như bão tố đã hất ông dậy, khiến ông phải đáng thương bò dạt sang mép cối, trong những tiếng nôn khan “oẹ oẹ”, ông phun ra cả đờm nhớt, nước mũi lẫn nước mắt xuống đất, cơn ho dữ dội đến mức như thể muốn moi hết ngũ tạng lục phủ từ ngực ông ra ngoài.

Sau cơn ho, ông đờ đẫn như kẻ ngớ ngẩn một lúc lâu, rồi lại nằm vật xuống cối đá, tranh thủ tận hưởng khoảnh khắc yên tĩnh hiếm hoi.

Không ai ngờ, người từng là nhân vật phong vân của thôn Song Thủy hay cả vùng Thạch Cát Tiết năm nào, giờ đây lại thê thảm đến mức này. Lúc này, không ai có thể không cảm thấy thương cảm sâu sắc cho ông. Chúng ta đoán rằng, người nông dân từng một lòng muốn trở thành nhân vật kiểu Vĩnh Quý này, lúc này trong lòng hẳn cũng đang đau buồn cho chính mình. Không biết ông có hiểu rằng, điều đang ngày một suy tàn không chỉ là thân thể của ông? Phúc Đường, giờ phút này ông cuộn mình ở đây, giống như một đứa trẻ mồ côi bị vứt bỏ. Đúng vậy, ai cũng có thể thấy, ông từ lâu đã không còn mặn mà với công việc công của thôn Song Thủy nữa. Nhưng nói cho cùng, chính công việc công của thôn Song Thủy cũng đã không còn mặn mà với sự chỉ đạo của ông. Bây giờ ông chỉ có thể nằm cô độc ở đây, nhai lại những điều từng nuốt xuống trong quá khứ.

Thật vậy, đối với Điền Phúc Đường, giờ đây không nơi nào khiến ông cảm thấy thân thiết hơn chiếc cối đá bỏ hoang này. Nằm ở đây, ít nhất ông còn có thể tìm được đôi chút bình yên. Việc tìm kiếm bình yên, giờ đây cũng giống như việc tìm kiếm những cuộc vận động chính trị rầm rộ năm xưa, trở thành nguyện vọng hiện tại của ông.

Chiếc cối đá dưới lưng ông giống như một chiếc giường thiên nhiên, rãnh đá do bánh nghiền lăn qua suốt năm tháng vừa khít để thân hình gầy guộc của ông cuộn lại trong đó. Nằm trong rãnh đá ấy, ông có cảm giác như nằm trong chiếc nôi, vừa thoải mái vừa vừa vặn.

Có thể thấy chiếc cối đá dưới thân ông được chế tác từ một khối đá thượng hạng. Màu đá xanh biếc như nước, không hề có chút tạp chất nào. Nhìn rãnh sâu do bánh nghiền mài ra quanh thân, có thể đoán rằng chiếc cối này đã có lịch sử lâu đời. Có lẽ phải đến khi bánh nghiền mài gãy một bên cối, thì nó mới chính thức “về hưu”, bị chuyển ra đặt ngoài bờ tường như bây giờ. Không ngờ, hiện tại nó lại được chủ nhân “trưng dụng” cho một công dụng mới.

Bản thân Phúc Đường cũng không rõ lịch sử chiếc cối này, từ khi ông có ký ức thì nhà đã dùng nó rồi. Cha ông – người đã mất từ lâu – từng nói, ông cũng không biết cối đá bắt đầu được dùng từ khi nào. Vậy nên, ít nhất nó đã được dùng từ thời ông nội của Phúc Đường.

Tuy nhiên, về chiếc cối đá này, Phúc Đường còn nhớ một chuyện: năm 1947, khi quân đội Quốc Dân Đảng tấn công đến đây, binh lính của tướng Hồ Tông Nam từng dùng bột mì của người Mỹ để nướng bánh trên chiếc cối này. Chuyện này ông nghe ông nội kể lại. Khi đó ông mới 21 tuổi, cùng cha mẹ chạy trốn sang hang đá sau khe sông Khóc Nức. Ông bà nội ông nhất định không chịu đi, cứ khăng khăng ở lại giữ nhà. Nhớ lúc đó, bà nội còn lấy tro trong bếp bôi đầy mặt trông thật gớm ghiếc – vì bà sợ lính Bạch quân ức hiếp. Nghe ông nội kể, đám lính đó nhóm lửa ngay dưới chiếc cối này, dùng nó để nướng bánh mì cả một ngày trời, còn cho ông nội mấy cái ăn thử. Khi bọn lính lấy bô tiểu của nhà họ ra để đựng thức ăn, ông nội liền bảo đó là bô tiểu. Kết quả là một sĩ quan đội mũ lớn tát ông một bạt tai, quát: “Lão tử còn chưa ăn cơm, mày đã đòi bô rồi…”

Mười mấy năm trước, chiếc cối này cuối cùng đã hỏng dưới tay ông. Một bên cối bị vỡ mất một mảng lớn — có lẽ việc chiếc cối bị hỏng cũng nên trách tướng Hồ Tông Nam.

Sau khi cối bị hỏng, Phúc Đường đành vứt nó ra nơi này, rồi thuê thợ đá ở trấn Mễ Gia làm cho một chiếc mới — bánh nghiền cũ vẫn còn dùng được, chiếc cối hiện nay của ông là sự kết hợp giữa cũ và mới.

Từ sau khi thân thể ông hoàn toàn sụp đổ, chiếc cối đá bị bỏ rơi ở đây nhiều năm nay lại trở thành người bạn đồng hành quan trọng trong cuộc sống của ông. Hoàn cảnh của chính ông dường như cũng chẳng khác gì chiếc cối đá này, đều là những vật bị vứt bỏ.

Trong những ngày dài dằng dặc, chỉ cần có nắng, ông sẽ luôn nằm trên chiếc cối này; kể cả vào mùa đông, chỉ cần thời tiết hơi ấm một chút, ông cũng trải một tấm đệm da chó lên rồi nằm ngửa ở đây rất lâu… Giờ đây, một cơn ho vừa mới chấm dứt, ông ngẩn người ra một lúc, rồi lại nằm xuống cối đá. Ông nửa nhắm mắt, dưới ánh nắng nóng rực, như thể chìm vào một trạng thái vô thức.

Nhưng thật ra, bên dưới lồng ngực gầy gò ấy, dòng tâm tư trong lòng ông vẫn cuồn cuộn không ngừng. Bên ngoài tĩnh mà bên trong động, bên trong động mà bên ngoài tĩnh, mãi mãi là như vậy. Chỉ cần cơn ho dừng lại, suy nghĩ lập tức trở nên sôi nổi. Nhưng hiện tại, điều ông trăn trở không còn là "cuộc vận động cách mạng" nữa, mà là chuyện của con cái mình.

Ở mức độ lớn, chính những tai họa liên tiếp trong gia đình đã đánh gục ông hoàn toàn trên chiếc cối đá này. Khi Nhuận Sinh đột nhiên nói muốn lấy một góa phụ có con, ông không chịu nổi cú sốc ấy nữa. Trước đó, cuộc hôn nhân bất hạnh của con gái và con rể đã khiến ông đau khổ không thôi. Rồi chẳng khác gì tiếng sét giữa trời quang, hai chân con rể ông bị ô tô cán gãy. Con gái ông quay trở lại bên người chồng tàn phế ấy cũng không khiến ông được an ủi gì — mặc dù mong họ hòa hợp luôn là tâm nguyện lớn nhất của ông. Nhuận Diệp cuối cùng sống cùng một người tàn tật, thà rằng ban đầu dứt khoát cắt đứt với Lý Hướng Tiền còn hơn! Ông biết, với con gái ông, tai họa thực sự giờ mới “chính thức” bắt đầu…

Đối với Điền Phúc Đường, tai họa không chỉ đến từ con gái và con rể, điều khiến hai ông bà đau lòng nhất, là đứa con trai vốn được nâng như trứng, lại như bị ma xui quỷ khiến, một lòng muốn cưới bằng được người góa phụ chết tiệt kia ở nơi xa. Họ nói hết lời, nói hay, nói xấu, cũng chẳng lay chuyển được thằng nhỏ. Kết quả là — chẳng rõ là nó thực sự thần kinh có vấn đề, hay đang giả điên giả dại — Nhuận Sinh cả ngày cười khóc thất thường, lang thang khắp nơi, gần như trở thành kẻ kế thừa của ông điên Điền Nhị đã chết. Đáng sợ hơn là, mấy hôm trước nó đã bỏ nhà đi — nó để lại lời cho mẹ rằng: nó sẽ đi tìm người góa phụ kia, và vĩnh viễn không bao giờ quay về ngôi nhà này nữa…

Số phận ơi, sao lại tàn nhẫn vô tình đến thế! Thế này thì hai ông bà già này biết sống sao trên cõi đời đây?

Giờ ông nằm đây, dù miệng vẫn còn thở, nhưng chẳng khác gì người chết. Hôm nay ông còn sống, nhưng ngày mai phải làm sao thì hoàn toàn mù mịt… Điền Phúc Đường không phải không biết hôm nay Tôn Thiếu An muốn “trình diễn” một màn ra trò. Hôm qua, Tôn Ngọc Đình còn lê đôi giày rách năm nào ông tặng, đến tận sân nghiền này mời ông hôm nay đi “dự lễ” đấy. Dự cái con khỉ! Ông giờ thành ra thế này, còn tâm trạng đâu mà đi xem cái cảnh nhộn nhịp của tụi bay?

Thế mà Ngọc Đình cứ phun nước bọt loảng xoảng, không chịu buông tha, nhất định muốn ông đại diện chi bộ Đảng thôn Song Thủy phát “lời chúc mừng” cho cháu nó. Ông chẳng thèm ngẩng mắt lên, nói: “Tao bệnh thế này, sao đi? Mày mù à không thấy? Gọi Kim Tuấn Sơn mà đi!”

“Mà bác vẫn là người đứng đầu thôn ta mà!” Ngọc Đình cố nài nỉ.

“Người đứng đầu cái con khỉ! Giờ tao chỉ còn lại một đống xương khô thôi!” Ông gắt gỏng với cựu trợ lý của mình.

“Chủ tịch huyện Châu còn đích thân tới dự cơ mà!” Tôn Ngọc Đình lại nhắc.

“Chủ tịch huyện tao chưa từng gặp chắc? Nhà tao còn có cả bí thư địa ủy cơ mà! Mau đi nịnh bợ lão chủ tịch huyện đó đi! Xem thử lão có thể nâng đỡ cho mày được tí nào không!” Ông độc miệng châm chọc Tôn Ngọc Đình.

Tôn Ngọc Đình không dám cãi lại, đành bực tức bỏ đi.

Điền Phúc Đường biết, lúc này có mắng Tôn Ngọc Đình là đồ khốn nạn thì gã cũng chẳng để tâm. Giờ gã chẳng màng gì khác, chỉ biết chạy rách cả giày để lo cho “hỷ sự” này. Gã sẽ lê đôi giày rách, chỉ trong chốc lát đã lội qua sông Đông Lạp, hớn hở xuất hiện trong sân nhà Kim Tuấn Sơn… “Chó thì không bỏ được thói ăn cứt!” Điền Phúc Đường chửi thầm Tôn Ngọc Đình trong lòng.

Nhưng lạ thay, tuy Điền Phúc Đường chẳng muốn đi dự “lễ thắp lửa” của Tôn Thiếu An, còn mắng cho Tôn Ngọc Đình một trận, nhưng việc Ngọc Đình đích thân đến mời ông đại diện thôn Song Thủy “phát biểu”, lại khiến ông thấy hài lòng.

Hừ, dù sao đi nữa, ta – Điền Phúc Đường – vẫn là nhân vật số một của thôn này! Chuyện trọng đại thế này, bất kể tụi bay có muốn hay không, vẫn phải tới mời ta. Ta không đi thì mới đến lượt Kim Tuấn Sơn nhé! Đừng tưởng mày giờ thành “thủ tướng” của thôn Song Thủy thì ngon lành! Mọi chuyện lúc nào cũng do Đảng Cộng sản lãnh đạo! Tôn Ngộ Không có bay một cú mười vạn tám ngàn dặm, cũng không thoát khỏi lòng bàn tay của Như Lai Phật, đừng tưởng tụi bay…

Một cơn ho dữ dội cắt đứt dòng suy nghĩ của ông – chính vì trong lòng xáo trộn quá mức nên mới khiến cơn ho đến sớm thế này.

Điền Phúc Đường khạc một bãi đờm đặc cùng nước mũi lên đất bên cạnh, rên rỉ nằm lại vào hõm đá của cối nghiền. Ôi, chí lớn mà mệnh yếu! Nếu không vì bao tai họa trong nhà, có khi thân thể ông cũng chưa đến nỗi suy sụp, vậy thì người đầu tiên làm nên chuyện lớn ở thôn Song Thủy này có khi vẫn là ông – Điền Phúc Đường. Tôn Thiếu An mở xưởng gạch? Ông – Điền Phúc Đường – sẽ mở xưởng luyện sắt cho tụi bay coi!

Nhưng nói gì thì nói, trong thâm tâm ông vẫn khâm phục thằng con cả của Tôn Ngọc Hậu. Thằng nhóc này gan to thật! Dám vay cả chục ngàn tệ từ ngân hàng, lại thuê mấy chục người trong thôn, dựng nên xưởng gạch. Bây giờ lại mời cả chủ tịch huyện, trống kèn rầm rộ tổ chức “lễ thắp lửa”. Điền Phúc Đường công nhận, ở nông thôn, Tôn Thiếu An đúng là một nhân tài. Từ đó, ông lại không khỏi nghĩ đến những “quan hệ rối rắm” năm xưa giữa Thiếu An và Nhuận Diệp. Ôi, giờ thằng nhóc ấy đã ngẩng cao đầu, bước đi vang dội cả hai đầu thôn; còn con gái đáng thương của ông thì lại sống với một người tàn phế… Việc Thiếu An và Nhuận Diệp cuối cùng không lấy nhau, đến nay Điền Phúc Đường vẫn không hề thấy hối tiếc. Bất hạnh của con gái là chuyện khác, hoàn toàn không phải vì nó không cưới con trai Tôn Ngọc Hậu! Dù Tôn Thiếu An có hiển đạt cỡ nào, thì vẫn chỉ là một kẻ chân lấm tay bùn. Con gái có học của ông thì phải gả cho một người ăn cơm nhà nước – đương nhiên là không phải cái loại thiếu tay thiếu chân kia rồi!

Hiện tại, điều khiến Điền Phúc Đường lo nhất về Tôn Thiếu An không phải là việc nó “phất lên”, mà là ông cảm nhận rõ rệt rằng, dân làng Song Thủy đang dần bị thằng nhóc này thu hút. Giờ đây, tuy nó chưa phải là đảng viên, nhưng gần như đã trở thành “người lãnh đạo” của cả thôn. Một ngày nào đó, quyền lực ở Song Thủy này có rơi vào tay thằng đó không?

Điền Phúc Đường dù không còn mấy hứng thú với việc chung của thôn, chức “quan” ở nông thôn bây giờ cũng chẳng còn quyền lực gì, nhưng chừng nào ông còn thở, ông vẫn không định trao chức bí thư chi bộ Đảng cho ai khác.

Với một người như Điền Phúc Đường, quyền lực cho dù chỉ mang tính tượng trưng, cũng vô cùng quan trọng. Lúc sống, quyền lực là món ăn tinh thần tốt nhất; khi chết, quyền lực cũng là khúc “an hồn ca” tốt nhất. Điều ông sợ chính là, phải trơ mắt nhìn quyền lực rơi vào tay kẻ khác. Không! Cho dù ông có phải nằm chết dí trên cái cối nghiền nát vụn này, chức bí thư chi bộ Đảng thôn Song Thủy, ông cũng quyết không buông! Hừ, bất kể tụi bay sống sung sướng thế nào, nhộn nhịp ra sao, nhưng ta vẫn là người quản tụi bay!

Điền Phúc Đường ho một hồi, lại chẳng kìm được mà nghĩ lan man… Mặt trời đã xế bóng, bóng núi phía sau Điền gia Cát Lao giống như đôi cánh khổng lồ của một con chim quái đản, dần dần phủ xuống sườn đồi. Tâm trạng của Điền Phúc Đường cũng tối tăm theo. Ông giống như một con gà con không chút sức phản kháng, ôm nỗi sợ hãi chờ đôi cánh đen ấy phủ lấy mình và nuốt chửng.

Ông gắng sức nhỏm dậy khỏi cái cối nghiền nát vụn, nhìn thấy rất nhiều người đang từ con đường phía nam túa ra, ồn ào náo nhiệt, có người lội qua sông Đông Lạp đi về hướng Kim gia Loan; có người tản ra ở Điền gia Cát Lao, quay về nhà mình. Điền Phúc Đường biết, đám người này vừa xem xong “lễ thắp lửa” của xưởng gạch Tôn Thiếu An – màn trình diễn huy hoàng kia chắc cũng vừa kết thúc.

Điền Phúc Đường không nhịn được thở dài một tiếng trong cuống họng đầy đờm. Ông cảm thán sự trôi đi vùn vụt của lịch sử, cảm thán sự biến đổi nhanh chóng dữ dội của cuộc sống. Đúng vậy, nhớ năm xưa, trên sân khấu thôn Song Thủy này, ông – Điền Phúc Đường – luôn là nhân vật chính; còn bây giờ, người diễn vai đó lại là người khác. Ông già yếu bệnh tật. Một thân một mình nằm đây. Trở thành một “khán giả” nhỏ bé không ai đếm xỉa trong dòng đời.

Lúc này, như thường lệ, bà lão chung giường của ông, từ chân tường phía ngoài cổng đi về phía ông. Chỉ có người này là không bao giờ bỏ ông! Bà dùng tình cảm vĩnh viễn ấy sưởi ấm và chăm sóc cho ông, mắt Điền Phúc Đường bất giác rưng lệ. Ông đau lòng nhìn thấy, sau bao năm tháng nhọc nhằn và dày vò, người vợ yêu quý mặt đầy nếp nhăn, tóc đã bạc trắng. Ông biết, mấy ngày nay, bà vì đứa con trai bỏ nhà ra đi mà đêm nào cũng khóc…

Giờ đây, Điền Phúc Đường không còn nghĩ chuyện khác, lại một lần nữa vì thằng con bất hiếu là Nhuận Sinh mà đau đớn đến run rẩy cả người. Hai ông bà cuối cùng vẫn không thể giữ lại được nó, chỉ biết trơ mắt nhìn con trai rời bỏ mái nhà, đi tìm “vợ” của nó. Bây giờ, chỉ còn hai thân già họ thủ thỉ với nhau trong sân vắng lạnh này. Khác gì đã bị chôn sống?

Chỉ cần nghĩ đến con trai là Điền Phúc Đường lại tức nghẹn. Ông yêu Nhuận Sinh, nhưng cũng hận nó. Ông hận vì nó đã phụ lòng yêu thương của ông dành cho nó. Kìa, nó dám bỏ cả cha mẹ, đi tìm một mụ góa phụ!

Hừ, mày nói mày không về nhà nữa à? Kể cả mày có về, ông mày cũng sẽ đánh mày ra khỏi nhà! Mày đã phá nát nề nếp nhà họ Điền, cái đồ phá gia chi tử…

Bà lão đi đến bên ông, khoác áo cho ông, nói: “Mặt trời sắp lặn rồi, về nhà thôi.”

“Đợi thêm chút nữa…”

“Không khí lạnh rồi…” Bà nhìn ông lo lắng.

“Chưa chết đâu!”

Bà chần chừ một lúc, nói: “Hay là ông ra ngoài tìm xem Nhuận Sinh… Không biết con nó…” Bà bật khóc không nói tiếp được, vén tạp dề lên chỉ để lau nước mắt.

“Tôi không đi tìm nó đâu! Nó sống hay chết chẳng liên quan gì tới tôi! Bà đừng lo. Coi như chúng ta cả đời này chưa từng sinh con trai đi!” Điền Phúc Đường vừa dứt lời, một cơn ho dữ dội khiến ông ngã sấp xuống bên cạnh cối nghiền, ông cảm thấy lần này từ cổ họng mình bật ra không phải đờm, mà là máu.

Bà lão lập tức quỳ xuống bên ông, run rẩy ôm lấy ông. Chờ cơn ho lắng xuống, hai ông bà già cô đơn ấy lại ôm nhau bật khóc nức nở trên chiếc cối nghiền nát vụn ấy.

Mặt trời đã lặn khuất sau dãy núi. Bóng tối mênh mông chỉ trong chớp mắt đã bao trùm cả mặt đất…