Mỗi năm vào tháng Chạp, trong mười mấy ngày cận Tết, Lan Hoa cùng hai đứa con luôn mang trong lòng một niềm háo hức, mong ngóng Vương Mãn Ngân – người đàn ông đã rời nhà từ lâu – trở về.

Vương Mãn Ngân, người chuyên "lang thang thiên hạ", cả năm hiếm khi đặt chân về nhà. Nhưng giống như bất kỳ người Trung Quốc nào, Tết đến anh ta vẫn quay về ăn Tết. Dĩ nhiên, chưa mấy hôm sau Tết, anh ta lại phủi mông lên đường, tiếp tục phiêu bạt tứ phương. Bên ngoài thì gọi là làm ăn buôn bán; còn lời hay lỗ, chẳng mấy ai biết. Trong mấy ngôi làng nhỏ ven dòng sông Đông Lạp, Vương Mãn Ngân cũng được xem là một nhân vật có tiếng; với những nông dân cả đời gắn bó với đất đai thì người nào dám ra ngoài làm ăn đều là người có bản lĩnh.

Dù gì thì người lang bạt này vẫn còn chút tình người, mỗi lần về Tết cũng nhớ mua cho hai đứa nhỏ bộ quần áo mới, hoặc mang về vài thứ đồ chơi lạ lẫm. Với trẻ con, cha vẫn mãi là cha; chúng nhớ cha, yêu cha, mong cha trở về bên mình. Mao Đản và Cẩu Đản ngày ngày đợi đến Tết. Trẻ con nhà khác mong Tết để được ăn ngon, mặc đẹp, vui chơi rộn ràng. Còn chúng thì có thêm một điều mong mỏi khác – được ở cạnh cha vài ngày. Với hai đứa trẻ thiếu vắng tình cha này, điều đó còn quý hơn ăn ngon, mặc đẹp hay sự náo nhiệt của ngày Tết.

Chúng cũng dần hiểu ra: người khổ nhất là mẹ. Cả năm cha vắng nhà, mẹ phải lo hết mọi việc trong nhà, lại còn cày cấy trên núi. Trong hoàn cảnh bình thường, mẹ vừa là mẹ vừa là cha của chúng. Đặc biệt là ban đêm, khi màn đêm phủ khắp thế giới, nằm trên giường đất, chúng luôn có một nỗi sợ hãi mơ hồ. Chúng khao khát được cha nằm bên cạnh – như vậy, dù có nằm mơ cũng thấy yên tâm. Giờ đây, chúng chỉ có thể như những chú chim nhỏ nép dưới cánh mẹ. Chúng đã biết thương mẹ, luôn muốn làm mẹ vui lòng. Mao Đản đã mười tuổi, học lớp hai trường làng Quán Tử. Nó xinh xắn giống cô Lan Hương. Mẹ từng định không cho nó đi học vì nhà thiếu người đỡ đần, nó đã biết làm đủ việc vặt. Đặc biệt từ khi thực hiện khoán hộ, nhiều đứa trẻ đi học đã nghỉ về, cho thấy học hành ở nông thôn không còn "mốt" nữa. Học vài năm chẳng phải cũng quay lại đồng ruộng sao? Cậu hai học hết cấp ba, giờ cũng phải đi Hoàng Nguyên làm thuê. Chính cậu cả đã kiên quyết thuyết phục mẹ cho nó đi học. Mao Đản biết phải trở thành học sinh giỏi, trên lớp ngồi nghiêm chỉnh đến mức đau cả lưng, chỉ để được thầy cô khen. Chỉ sau bốn tháng, nó đã được đeo khăn quàng đỏ, mẹ vui đến mức luộc ba quả trứng gà cho nó ăn. Em trai Cẩu Đản tám tuổi, chưa đi học, suốt ngày theo mẹ lên núi nhặt củi, cắt cỏ, đã gánh lấy trách nhiệm của một người đàn ông! Trời cao có mắt, nhìn thấy nỗi khổ của nhân gian, đã để hai đứa trẻ mang đến niềm an ủi lớn lao cho người mẹ bất hạnh...

Thế nhưng, là một người phụ nữ, cuộc sống của Lan Hoa thật khổ sở biết bao! Ngoài việc gánh vác cả vai trò làm cha và làm mẹ, làm lụng vất vả trong nhà ngoài đồng, cô gần như không được hưởng tình yêu thương của đàn ông suốt cả năm. Ở tuổi hơn ba mươi, đang sung sức, cô khát khao những cái ôm ấp, những phút ân ái. Nhưng gã đàn ông đáng chết ấy lại để cô sống cảnh cô đơn. Nhất là khi xuân về hoa nở, trong đêm xuân ấm áp, cô nằm trần trụi trên giường đất, cắn răng cắn gối mà trằn trọc mãi không ngủ được... Trong lúc lao động trên núi, nhìn đàn bướm bay đôi bay cặp giữa hoa cỏ, cô lặng người ngây dại. Cô ghen tị với chúng. Ôi, đồ chết tiệt Mãn Ngân, anh có cần làm gì đâu, chỉ cần ở nhà suốt ngày là được rồi. Em chịu cực được, em sẽ hầu hạ anh, miễn sao ban đêm chúng ta được nằm cùng trong một chiếc chăn... Đàn ông trong làng Quán Tử ai cũng biết Lan Hoa sống cực. Có vài chàng trai không yên phận, tìm cách lấp vào "khoảng trống" mà Vương Mãn Ngân bỏ lại. Có người giúp cô làm việc, có người kiếm cớ đến nhà tán gẫu. Khi làm đồng, cô hay nghe từ triền núi gần đó vẳng đến những bài hát trêu chọc ngọt ngào – những câu dân ca du dương ám muội.

Nghe những bài hát ấy, Lan Hoa nhiều lúc đỏ mặt tía tai, muốn chửi cho bọn trai tơ một trận, nhưng người ta đâu chỉ đích danh ai, cô làm sao dám mở miệng?

Nhưng có người thật sự đến gõ cửa lúc nửa đêm. Khi đó, cô không khách khí nữa. Để khỏi làm con thức giấc, cô mặc đồ, bước xuống giường, đứng sau cánh cửa mắng cho những gã gõ cửa kia một trận tơi bời. Những người làng Quán Tử từng muốn "tìm ánh sáng" từ cô cuối cùng đều phải bỏ cuộc.

Quan niệm "gả gà theo gà, gả chó theo chó" khiến người phụ nữ nông thôn không có học vấn này giữ trọn lòng chung thủy với người đàn ông vô tích sự ấy. Chỉ cần anh ta chưa chết, cô vẫn sẽ đợi anh trở về. Suốt năm dài tháng rộng, cô chăm chỉ, chịu đựng. Dường như chỉ để được vài ngày ở bên chồng dịp Tết. Vài ngày thân mật, có thể khiến cô quên đi cả năm khổ cực. Cô yêu gã lang thang ấy vẫn sâu sắc như thuở ban đầu. Dù sao đó cũng là chồng cô, là cha của Mao Đản và Cẩu Đản!

Năm nay cũng như mọi năm, vừa bước sang tháng Chạp, ba mẹ con bắt đầu nóng lòng mong đợi người thân trở về. Nhờ có cha và Thiếu An giúp đỡ, năm nay Lan Hoa thu được khá nhiều thóc lúa, năm sau có lẽ sẽ không còn bị đói. Giữa tháng Chạp, cô bắt đầu chuẩn bị mâm cơm Tết, muốn gia đình được đón một cái Tết đàng hoàng. Lũ trẻ không ngừng nhắc đến cha; cô thì hào hứng xay thóc nghiền bột, bận rộn suốt ngày… Nhưng mãi đến cận Tết mà Vương Mãn Ngân vẫn chưa về. Mỗi ngày, hai đứa trẻ ra bờ quốc lộ trong làng, chờ chiếc xe khách chạy từ Hoàng Nguyên về, mỗi lần xe dừng bên đường, Mao Đản và Cẩu Đản đều lao tới như điên, hy vọng thấy cha bước xuống. Nhưng lần nào cũng thất vọng, chỉ thấy xe tiếp tục chạy về phía thị trấn Mễ Gia. Người xuống xe toàn là cha của những đứa trẻ khác – cả làng, ai đi xa cũng đã về ăn Tết, chỉ có cha chúng vẫn biệt tăm.

Chiều ba mươi Tết, Lan Hoa lặng lẽ làm bữa cơm Tết cho bốn người, rồi ôm lấy hy vọng cuối cùng, dắt hai đứa con tội nghiệp đứng bên quốc lộ, chờ chuyến xe khách từ Hoàng Nguyên chạy qua.

Trong làng, tiếng pháo đã vang rền, mùi thơm của bữa cơm Tết lan tỏa khắp nơi; lũ trẻ đều đã mặc áo mới, vui vẻ hét vang, chìm trong không khí lễ hội.

Trong gió lạnh buốt, ba mẹ con Lan Hoa dựa sát vào nhau, hồi hộp ngóng về phía xa.

Cuối cùng, xe khách từ Hoàng Nguyên cũng tới!

Nhưng xe không dừng ở làng Quán Tử, nó lao vút về phía thị trấn Mễ Gia, trên xe hình như chẳng có mấy người – trừ phi bất đắc dĩ, ai lại đến tận chiều ba mươi mới về nhà?

Chiếc xe đi mất, chỉ để lại con đường trống trải và ba người lặng lẽ bên vệ đường.

Mao Đản và Cẩu Đản gần như đồng thanh òa lên khóc. Lan Hoa, dù đã chai sạn vì cuộc sống vất vả, lúc này cũng không kìm được nước mắt, những giọt lệ lăn dài trên khuôn mặt khắc khổ. Cô chỉ biết vỗ về con: “Đừng khóc nữa, mình về ông ngoại ăn Tết…”

Lan Hoa dắt hai con quay về nhà, gói ghém cơm Tết trong khăn vải, khóa cửa, rồi ba mẹ con lặng lẽ sang làng Song Thủy...

Làm sao Lan Hoa và hai đứa trẻ biết được, chiều ba mươi ấy, Vương Mãn Ngân vẫn còn lẩn quẩn trong phòng chờ nhà ga tỉnh thành. Tiền trong người anh ta chỉ đủ ăn vài bát mì, đừng nói là về nhà, ngay cả vé xe đến Hoàng Nguyên cũng không mua nổi.

Gã buôn này chẳng bao giờ làm nổi phi vụ lớn. Không vốn liếng, anh ta chỉ buôn chút lông lợn, lông heo hay vài tấm da dê, kiếm được chút đỉnh, miễn sao có cái ăn là mừng. Phần lớn thời gian, anh ta sống như một kẻ lang thang, đi lại giữa tỉnh thành và Hoàng Nguyên, hầu hết các thị trấn dọc tuyến đường này đều từng có dấu chân của gã lang bạt. Anh ta cũng quen nhiều kẻ bạn bè cùng cảnh ngộ; có lúc thì đi ăn nhờ uống ké với đám bạn, có lúc lại phải chiêu đãi lại. Anh ta chưa từng nghĩ sẽ thay đổi cách sống này. Tính phiêu lãng như thể đã ăn sâu vào máu. Có lúc anh ta nhớ ra mình còn vợ con, trong lòng thoáng chộn rộn. Nhưng chỉ cần nốc vài ly rượu lậu, mọi thứ lại tan biến sạch, rồi anh ta lại tiếp tục vô tư đi về giữa tỉnh thành và Hoàng Nguyên, làm thứ buôn bán không vốn của mình.

Vào đông, việc làm ăn càng khó. Chính sách mở cửa khiến nhiều nông dân tranh thủ nông nhàn đi buôn nhỏ, khiến những người chuyên nghiệp như Vương Mãn Ngân rơi vào thế bí.

Khi không còn đường nào xoay xở, tiền trong túi cũng sắp cạn, anh ta tình cờ nghe tin mộc nhĩ ở Thượng Hải bán giá cao – một cân có thể tới hơn hai mươi đồng. Thông tin ấy khiến anh ta nảy ý định đi Thượng Hải bán mộc nhĩ. Ở quê, giá thu mua chỉ mười đồng một cân, có thể lãi hơn chục đồng, hời quá còn gì!

Nhưng nghĩ đến việc mình chỉ còn bốn năm chục đồng, chỉ mua được vài cân, đi Thượng Hải không bõ công, anh ta đành nhìn "biển" mà than.

May thay, trời không tuyệt đường người. Một ngày nọ, tại ga Đồng Thành giữa Hoàng Nguyên và tỉnh thành, anh ta gặp lại Kim Phú – người cùng làng với nhạc phụ. Anh ta và Kim Phú thường tình cờ chạm mặt ở các ga trên tuyến này. Vương Mãn Ngân biết rõ Kim Phú làm nghề gì, biết trong người hắn có tiền. Thế là anh ta hạ giọng nhờ gã ăn trộm này cho mượn ít tiền buôn mộc nhĩ.

“Cần bao nhiêu?” Kim Phú hỏi, rất có khí phách.

“Chừng... năm trăm đồng là được.”

“Nhiều quá! Tao chỉ có trăm mấy.”

“Cũng được!”

Tên trộm hào phóng đó đã móc ví cho Vương Mãn Ngân vay một trăm tệ. Kim Phú cũng có tính toán riêng của hắn. Hắn biết em vợ của Vương Mãn Ngân là Tôn Thiếu An là một người có tiếng ở thôn Song Thủy, lại có quan hệ tốt với cả cha và chú của mình. Làm thân với người cùng làng thì luôn hơn là gây thù oán. Hơn nữa, nếu thằng lông bông như Vương Mãn Ngân không trả nổi nợ, hắn còn có thể sang nhà em vợ mà đòi—nghe nói nhà Thiếu An giờ khá giả lắm rồi.

Vương Mãn Ngân cầm lấy một trăm tệ từ Kim Phú, nhanh chóng nhờ một người bạn làm ăn mua mộc nhĩ, rồi lập tức bắt xe đi Thượng Hải. Đây là lần đầu tiên hắn đi xa như vậy để buôn bán, không những không lo lắng, mà còn hừng hực khí thế, cứ như thể tiền đã nằm sẵn trong tay rồi.

Nhưng khi đến Thượng Hải, hắn choáng váng. Giá mộc nhĩ ở đây chẳng cao như "thông tin" đồn thổi, ở chợ tự do chỉ bán được mười bốn, mười sáu tệ một cân. Hắn lại không có giấy chứng nhận nguồn gốc sản phẩm, vừa xuống tàu đã bị tịch thu hàng, bên nhà nước chỉ trả mười ba tệ một cân. Chết tiệt, thế là toi rồi!

Vương Mãn Ngân ê chề rút khỏi thành phố lạnh lùng ấy.

Trên đường trở lại tỉnh thành từ Thượng Hải, chẳng hiểu sao lại tình cờ gặp lại Kim Phú ở nhà ga. Hắn đành hoàn trả một trăm tệ nợ, tiền trên người chẳng còn lại bao nhiêu, số còn lại cũng đã tiêu vào chuyến làm ăn xui xẻo kia.

Kim Phú thấy thương hại đồng hương, mời hắn một bữa cơm, rồi dẫn về nhà trọ do tư nhân mở mà hắn đang ở.

Tay trắng bước theo tên trộm, Vương Mãn Ngân vào một căn phòng tối tăm.

Kim Phú lấy khăn lau giày, rồi tè vào chậu rửa mặt, nói: “Cái thứ buôn bán tào lao đó kiếm được bao nhiêu? Theo tao học vài chiêu, tiền tiêu không hết!”

Vương Mãn Ngân cười khúm núm: “Tao sợ không học nổi…”

“Chỉ cần chịu khó là học được! Nhìn đây, luyện thế này trước!” Kim Phú vừa nói vừa chìa hai tay, lấy ngón trỏ và ngón giữa liên tục chọc mạnh vào tường gạch. Hắn vừa biểu diễn vừa giải thích: “Mỗi sáng ngủ dậy, trước khi ăn uống, tập năm trăm cái. Cho đến khi ngón trỏ và ngón giữa dài bằng nhau, khi móc tiền sẽ không bị vướng. Còn phải chuẩn bị một túi đậu, hai tay cắm vào rút ra hàng trăm lần mỗi ngày. Đấy là cơ bản. Cuối cùng là luyện cái khó nhất: bỏ một miếng xà phòng mỏng vào nước sôi, dùng hai ngón tay kẹp ra. Nước nóng sẽ rèn tốc độ, xà phòng trơn sẽ rèn độ chính xác. Kẹp được thì coi như công phu thành thục.”

Vương Mãn Ngân ngồi mép giường, trợn mắt há mồm. Hắn biết mình không chịu nổi khổ, cũng không có gan làm việc đó. Hắn lắc đầu: “Tao không có bản lĩnh ăn chén cơm này…”

Kim Phú thấy hắn không hứng thú, cũng chẳng buồn tiếp chuyện: “Chiều tao đi rồi, chuẩn bị thanh toán tiền phòng đi!”

Coi như đuổi khách. Vương Mãn Ngân lại lủi ra phố.

Sắp Tết rồi, lòng hắn lại thấy buồn bã. Mọi năm, trước Tết mười ngày là hắn đã về nhà, còn mang được chút quà cho con. Con là máu mủ, trong lòng hắn cũng thương chúng, chỉ là bình thường ít nghĩ đến. Đến Tết mới thấy mình là một người cha.

Nhưng năm nay, đến tiền về nhà hắn cũng không có, nói gì đến quà.

Vương Mãn Ngân lang thang khắp phố, không đủ tiền đi xe buýt, co ro trong gió rét, chân bước từ con phố này sang con phố khác, cho đến khi mỏi nhừ mới quay lại phòng chờ ở ga tàu—nơi trú ngụ tạm thời của hắn.

Gần Tết, phòng chờ đông nghẹt người. Hắn phải chờ rất lâu mới giành được một chỗ ngồi, đã ngồi xuống là không dám đứng dậy, kẻo bị chiếm mất.

Cứ thế, hắn lang bạt trong tỉnh thành đến tận giao thừa. Mỗi ngày chỉ dám mua vài cái bánh bao chống đói. Đôi khi, còn mặt dày năn nỉ một nông dân bán rau bán cho hắn hai cọng hành bằng một xu để ăn kèm bánh bao cho đỡ ngán.

Tối giao thừa, phòng chờ bỗng vắng vẻ. Chỉ còn những người không về được như hắn, lẻ loi trong đêm.

Đúng lúc ấy, Bí thư Thành ủy dẫn một đoàn người mang bánh chẻo nóng hổi đến ga tàu phát cho hành khách. Vương Mãn Ngân sung sướng nhận một đĩa từ tay Bí thư—lúc ấy còn có cả phóng viên chụp ảnh, đèn flash loá sáng khiến hắn chớp mắt không kịp (hắn đâu biết tấm ảnh ấy hôm sau lên trang nhất tờ báo chiều).

Lúc này, Vương Mãn Ngân chẳng còn sĩ diện gì, cười toe toét, bê đĩa bánh chẻo ngồi xó tường, nhồm nhoàm ăn lấy ăn để.

Một lát sau, hắn phát hiện có một người phụ nữ bên cạnh cũng đang ăn bánh chẻo. Người này ăn mà tay không rời cái túi lớn đeo ở tay. Vương Mãn Ngân nghĩ, chắc cô ta tưởng hắn là trộm. Hừ, hắn đâu phải hạng đó!

Không ngờ người phụ nữ chủ động bắt chuyện. Nghe giọng thì là người phương Nam! Nói chuyện một lúc, hắn mới biết chị ta là thương lái từ Quảng Đông ra Bắc.

Gặp đồng nghiệp, hai người rất nhanh trở thành bạn vong niên. Người phụ nữ khoe trong túi có đồng hồ điện tử—rồi lấy ra một cái cho hắn xem.

“Một cái bán bao nhiêu?” Hắn ngạc nhiên nhìn đống đồng hồ, nghĩ thầm chắc là phú bà đây—như nhân vật Hồng Trường Thanh trong vở “Nữ quân nhân đỏ” đến từ Nam Dương vậy!

“Nữ Nam Dương” bảo: hai chục đồng một cái.

“Hai chục?!” Hắn há hốc mồm, quên cả ăn bánh. “Ở chỗ tôi, một cái phải bán hơn trăm đồng!”

Giờ thì “nữ Nam Dương ” mới há mồm ngạc nhiên: “Nếu thật sự bán được năm chục, tôi cho anh ăn chia hai mươi đồng lãi!”

Vương Mãn Ngân mắt sáng như sao, gạt đĩa qua bên: “Tiếc là tôi không có tiền, không thì mua hết rồi! Tôi bị trộm cuỗm sạch rồi, giờ đến tiền xe cũng không có. Nếu chị chịu, theo tôi về Hoàng Nguyên, nhất định sẽ bán được giá cao!”

“Bán năm chục thật không?” Người phụ nữ mắt cũng sáng rực.

“Bán sáu chục cũng được!”

“Năm chục là đủ rồi.”

“Sao vậy?”

“Đây là hàng lậu từ Hồng Kông, là đồng hồ đồ chơi, ruột toàn nhựa…”

Người phụ nữ nhoẻn miệng cười ranh mãnh.

Vương Mãn Ngân trợn mắt lần nữa: “Chạy được bao lâu?”

“Lâu thì nửa năm…”

“Không sao! Nửa năm sau, ai mà lần ra người bán? Nếu chị đồng ý, mai ta đi! Nhưng phải mua vé xe cho tôi trước.” Người phụ nữ lập tức đồng ý.

Thế là chó cũng gặp may—vận đỏ rồi! Vương Mãn Ngân phấn khích nói: “Dù chị là đàn bà, từ nay ta kết nghĩa anh em, gọi chị là ‘chị kết nghĩa’!”

“Chị kết nghĩa?” Người phụ nữ chưa hiểu ra.

Vương Mãn Ngân giải thích một hồi, cô ta mới cười đồng ý.

Mồng Một Tết, hai “chị em kết nghĩa” cùng lên xe về Hoàng Nguyên. Sau đó, họ bắt đầu bán loạt đồng hồ đồ chơi ruột nhựa “sản xuất tại Hồng Kông” ở chợ tự do Đông Quan với giá 65 đồng mỗi cái…